BAŞ DÖNMESİ (VERTİGO) NEDİR?

Latince dönmek anlamına gelen vertigo hastanın kendisinin veya tüm çevresindeki nesnelerin döndüğünü hissetiği durumda kullanır.

Şiddetli vertigo da hasta hareket edemez ve sıklıkla mide bulantısı ve kusma baş dönmesi eşlik eder. Hastaların bir kısmı dengesizlik, göz kararması, sersemlik hali gibi, gerçek anlamda baş dönmesi (vertigo) ile ilişkisi olmayan durumları tanımlamak için de baş dönmesi lafını kullanırlar.

Baş dönmesi en sık iç kulak hastalarında, daha nadir olarak da beyin ve beyincikle ilgili hastalarda ortaya çıkar. Alkol ve bazı ilaçlar da baş dönmesine yol açabilir. Vertigo bir hastalık değil, altta yatan bir hastalığın belirtisidir.

BAŞ DÖNMESİNE YOL AÇAN İÇ KULAK HASTALIKLARI NELERDİR? TEDAVİLERİ NASILDIR?

• BENİGN PAROKSİSMAL POZİSYONEL VERTİGO

İç kulak ta işitme ve denge organları birbiriyle yakın komşuluk halinde yerleşmişlerdir. İşitmemiz, esas olarak salyangoz adıyla bilinen yapı tarafından, denge sistemimizin ana elemanı ise labirent ismi verilen kanal yapılardan meydana gelirler. Denge sisteminin ana yapısı olan labirent, 3 tane yarım daire kanalları ve hemen altında yer alan iki adet kesecikten oluşmaktadır. Bu yapı her iki kulakta da bulunur ve hareketi algılar. Dönme hareketi yarım daire kanalları tarafından, yerçekimi ve ileri-geri hareket ise kesecikler tarafından algılanmaktadır. İç kulakta bulunan 3 adet yarım daire kanalının her birinin ucunda ampulla adında ampüle benzer bir kısım bulunur. Bu kısım, hareketin esas algılandığı kısımdır. Burada yer alan sinir lifleri, bu ampül yapısındaki organın üzerinde yer alan kristallerin hareketle yön değiştirmesini algılayarak beyine iletmektedirler. Bu hastalıkta, bu kristaller bulundukları yerden koparak yarım daire kanallarının (en sık arka yarım daire kanalı) içine girer. Kanal içindeki sıvıda yüzen kristalcikler algılayıcı organda hareketle ortaya çıkan abartılı bir sinyal artışına yol açar. Bu şiddetli baş dönmesi olarak algılanır. Bu hastalıkta başı özellikle belirli bir yöne döndürmekle, öne eğilmek veya yukarı kaldırmakla ortaya çıkan en fazla bir kaç dakika süren şiddetli baş dönmesi, bulantı ve bazen kusma oluşur.

• VESTİBULER NÖRİT

Nezle veya soğuk algınlığı gibi bir üst solunum yolu enfeksiyonunu takip eden haftalarda ortaya çıkan şiddetli baş dönmesi, bulantı ve kusma ile karakterize bir hastalıktır. Bu hastalıkta baş dönmeleri bazen günler, bazen haftalar sürer. Tedavisi istirahat ve baş dönmesinin şiddetli olduğu dönemlerde baş dönmesi ve bulantıya karşı bazı ilaçlar kullanılmasıdır. Bu hastalık bir süre sonra kendiğinden düzelmektedir.

MENİERE HASTALIĞI

Ataklar halinde gelen baş dönmesi ve sıklıkla ona eşlik eden hasta kulakta hissedilen çınlama, dolgunluk ve başınç hissi ve işitme kaybıdır. Bu hastalık bir kulakta başlayıp, zaman içinde diğer kulağı da etileyebilir. Hasta kulakta zaman içinde işitme kaybı kalıcı bir hal alabilir. Bu hastalığın tedavisi tuzsuz diyet, bazı idrar söktürücüler ve diğer bazı ilaçlardır. Bu tedavilere karşı düzelmeyen baş dönmesi atakları nedeniyle bazı hastalarda kimi cerrahi tedaviler gerektirebilmektedir.

LABİRENTİT

İç kulaktaki labirent adıyla bilinen denge sisteminin enfeksiyonudur. Genellikle 3 farklı şekilde oluşmaktadır; eğer etken bakteri ise, işitme ve denge birlikte etkilenir, hastalığın oradan kalması ile oluşan yara dokusu nedeniyle işitme ve denge bozulur. Denge, aynı zamanda beyin tarafından yönlendirildiğinden yaklaşık 2 ay sonra yeniden sağlanır ancak o tarafta işitme kaybedilmiş olur. En sık görülen nedenler dışında iç kulak zarcıklarında yırtılma, iç kulak enfeksiyonları, iç kulak damarlarında tıkanma, kafa travması, orta ve iç kulakla ilgili bazı cerrahi girişimler, alkol ve bazı ilaçlar da baş dönmesi oluşturabilir. Tüm bu hastalıklar İÇ KULAK KAYNAKLI baş dönmeleridir. Bunların haricinde bir de MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ kaynaklı baş dönmeleri vardır.

DAMARSAL PATOLOJİLER

• Vertebrobasiller yetmezlik: Beyine giden kan akımının azalmasıdır.
• Posterior fossa migreni
• Vaskuler lup sendromu
• Damar tıkayıcı hastalıklar

MULTİPL SKLEROZİS

• Beyin tümörleri
• Amyotrofik lateral sklerozis gibi hastalıklardır. Bu hastalıkların hemen hepsinde eşlik eden nörolojik bulgular mevcuttur.

VERTİGO'NUN ETKİSİNİ AZALTABİLMEK İÇİN NELER YAPABİLİRİZ?

1. Aniden ayağa kalkmak veya başınızı bir taraftan diğer tarafa çevirmek gibi ani pozisyon değişikliklerinden kaçının.
2. Hızlı baş hareketlerinden kaçının.
3. Tuz, nikotin ve kafein gibi dolaşımı ürünlerin kullanımını azaltın.
4. Sinirlilik hali, stres ve alerjiniz olan maddelerden uzak durun.
5. Başınız döndüğü zaman dikkatli olun. Kesici alet, araç kullanmak, yüksekte bulunmak gibi durumlardan kaçının.

VERTİGO EN ÇOK KİMLERDE GÖRÜLÜR?

Menier hastalığı (Kulağın tek tarafının içinde sıvı toplanması) kadınlarda sıkça görülen rahatsızlıklardan biridir. Menier hastalıkları %80 kadınlarda görülen bir hastalık olduğu için baş dönmeleri kadınlarda daha sık görülmektedir.

VERTİGO TANISI NASIL KONULUR?

Rahatsızlığa teşhis koymada izlenecek yöntemler çeşitlilik gösrebilmektedir. Doktorunuzun, baş dönmenizi tarif etmenizi isteyecektir. Bunun bir göz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar sürdüğünü, işitme kaybı, mide bulantısı olup olmadığını soracaktır. Hangi durumların baş dönmesi oluşturduğu da sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa travması,  son zamanlarda geçirilmiş bir enfeksiyon ile kulağınız ve sinir sisteminizle ilgili birçok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz. Doktorunuz, ayrıntılı muayenenizi gerçekleştirten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır. VNG İç kulak, hem işitme hem de dengeyle ilgili olduğu için dengedeki bir problem, işitmeyi olumsuz yönde etkileyebilir ya da işitmedeki bir rahatsızlık denge problemlerine yol aççabilir. Bu nedenle doktorunuz, işitme testinin yapılmasını talep edebilir. Bazı durumlarda kafatasınızın röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya iç kulakğınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya soğuk sudan sonra göz hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi-ENG) isteyebilir. Bazı durumlarda da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini önerebilir. Her hasta için her test gerekmemektedir. Doktorunuzun kararı hangi testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir. Benzer olarak önerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır.

VERTİGO HASTALIĞININ TEDAVİSİ

Genellikle periferik tipte baş dönmelerinin tedavisi ilaçla yapılır. Enfeksiyon durumunda antibiyotikler uygulanır. Diğer ilaçlar arasında beynin ve iç kulağın oksijenlenmesi ve kan akımını artırıcı etkiye sahip ilaçlar ve damar açıcılar kullanılır. Menier hastalığında ilave olarak idrar söktürücüler fayda sağlamaktadır. Bu ilaçlara ek olarak verilen rehabilitasyon egzersizleri ile kişi kısa sürede iyileşmektedir. Bazen özellikle vestibüler nöritte, tedaviye yanıt alınmaz ise cerrahi yöntem ile hastalık kontrol edilmektedir. Sonuç olarak baş dönmesi çoğu kez iç kulakla kimi zaman da beyin ve beyincikle ilgili bir rahatsızlıklardan kaynaklandığını vurgulanır. Bu nedenle sizin için sorun olan baş dönmesi ortaya çıktığında bir Kulak Burun Boğaz veya Nöroloji uzmanından yardım isteminizi öneririz.