FITIK NEDİR?

Fıtık, organın, kendisini yerinde tutan kas ya da oluşumun dışına doğru kaymasıdır. Fıtıklar  en sık karında görülür ve fıtık denince genellikle karın fıtıkları kastedilir.

Karın boşluğu içindeki organ ve dokuların karın duvarındaki zayıf bir noktadan geçerek çıkıntı yapmasıdır. Örneğin bağırsakların karın duvarının zayıf bir bölgesinden dışarı doğru çıkması; kasık fıtığı, göbek fıtığı, kesi yeri fıtığında olduğu gibi.

FITIK NEDEN OLUR?

Fıtık karın duvarındaki zayıf noktalardan ve karın basıncını arttıran durumlarda ortaya çıkar. İkisinin birleşimi şeklinde fıtık oluşumu gerçekleşir.

KARININ ZAYIF OLDUĞU BÖLGELER NERESİDİR?

Karında bazı organların girip çıktğı bölgeler vardır bu bölgeler zayıf bölgeler olup genellikle fıtıklar burdan çıkar. Örneğin daha önceki ameliyat bölgeleri, göbek , kasık.

KARIN İÇİ BASINCI ARTIRAN NEDENLER

• Ağır kaldırmak Uzun süre ayakta kalma ya da fiziksel güç gerektiren işler
• Kronik öksürük Kabızlık nedeniyle ıkınmak
• Benign prostat hipertrofisi
• Gebelik
• Assit
• Birden kilo almak, şişmanlamak.

BENDE FITIK RİSKİ VAR MI?

• Erkek olmak
  
• Aile öyküsü
  
• Şişmanlık
  
• Prematür doğum
  
• Fıtık öyküsü

GÖBEK FITIĞI (UMBİLİKAL HERNİ)

Karında ki zayıf noktalardan birisi olan göbek anne karınında bebeğin beslenmesi için içinden geçen üç damar ile varolur. Doğumdan sonra bu göbek bağı bağlanır ve kapanır.

Bu kapanma tam yeterli olmazsa çocukken, zorlamaya bağlı olarak da erişkinde fıtık oluşması için zayıf bölge olur. Çocuklarda genelde bir yıl takip edilir ve geçmezse cerrahi müdahale yapılır. Erişkinlerde ise için barsak ,yağlı dokular sıkışabileceği için cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir.

KASIK FITIĞI (İNGUİNAL HERNİ)

Anne karnında testislin karın içinden inguinal kanalla dışarı çıkar. Bu kanalın iç kısmı daha sonra kapanır. Ama burası karın için yinde de zayıf bir nokta oluşturur. Burdan fıtıklaşma ve kasık fıtığı meydana gelir.

Kasık fıtığını oluşturan sebebler yine karın içi basıncı arttıran sebeblerdir; kronik kabızlık, kronik öksürük, ağır kaldırma, erkeklerde prostat büyümesi gibi. En çok görülen burdaki fıtık çeşitleri;

• İndirek herni (kanalın içinde oluşur)
• Direk herni (kanalın zayıf duvarından oluşur)
• Femoral herni (bacağa giden ana damarların oluşturduğu kanalda oluşur.

KESİ YERİ FITIĞI (İNSİZYONEL HERNİ) 

Kesi yeri fıtıkları ameliyat edilen bölgedeki kesi yerinden oluşan fıtıklardır. Kesi fıtıklarının oluşması için risk faktörleri;

• Obezite
• Kronik öksürük
• Diyabet
• Yara yeri enfeksiyonu
• Erkek cinsiyet
• Yaşlılık
• Abdominal distansiyon
• Acil cerrahi girişimler
• Pos- toperatif kemoterapi
• Eski insizyonun tekrar kullanılması ve yetersiz veya uygun olmayan yama gibi.

MİDE FITIĞI (HİATAL HERNİ)

Hiatal herni midenin, karın ve göğüs bölümünü ayıran diyaframın içinden geçerek göğüs boşluğuna sarkmasıdır.  Hiatal herni çoğunlukla bir belirti vermez.

Özellikle yatma veya eğilme ile mide içeriğinin yemek borusu içine geri kaçması sonucunda hastalar yediklerinin ağzına gelmesinden ve göğüs kemiği arkasında acı yanma şikayetleri ile gelirler.

Fıtık olan yerde bir şişkinlik ve kitle olur. Mesela kasık fıtığında, kasıkta ve özellikte ayakta iken ve öksürünce beliren yatınca kaybolan bir şişkinlik olabilir. Ancak küçük kasık fıtıklarında hasta bu şişkinliği kendisi fark etmeyebilir ve doktor muayenesi ile anlaşılabilir.

Göbek fıtıklarında ise önce göbeğin doğal görünüşü ve çukurluğu bozulur sonra da yine ayakta ve öksürünce şişkinlik büyür. Bebeklerde fıtık varsa, bebek ağlarken kasıkta ya da göbekte oluşan şişkinlik anne baba tarafından da fark edilebilir.

Fıtık bölgesinde ağrı, yanma, rahatsızlık, ağırlık, gurultu, basınç, çekilme hissi. Özellikle öksürünce, ağır kaldırınca ve yürüyünce. Küçük fıtıklarda dışarıda şişkinlik oluşmaksızın ağrı ve diğer belirtiler olabilir. Hastada hiçbir semptom olmadan da rutin fizik muayenede herni saptanabilir.

BOĞULMUŞ FITIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Eğer fıtık içeri gönderilemiyorsa, içindeki bağırsak ve omentum boğulmuş yani sıkışmış demektir. İnkarsere herni, strangüle herniye dönüşebilir. Bu durumda acil ameliyatla fıtığın tamiri ve barsağın yeniden kanlanması sağlanmalıdır. Strangüle fıtık tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

GANGRENE FITIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

• Herni bölgesinde şişlik
• Ağrı
• Kızarıklık hatta morluk
• Bulantı veya kusma veya her ikisi birden
• Ateş
• Taşikardi

Bu tür şikayetlerde vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.

FITIĞIN ZARARLARI NELERDİR?

Herni tedavi edilmezse şunlar olur Zaman içinde daha da büyür ve ağrılı olur, ameliyat ve dolayısıyla iyileşme zorlaşır. Bazan kesi yeri fıtıkları o kadar büyür ki karın içi organların büyük çoğunluğu (hacimce) dışarı çıkar.

Bu tür hastalar ameliyat edilip bağırsaklar karın içine tekrar konduğunda, abdominal kompartman sendromu gelişebilir. Boğulmuş, sıkışmış fıtık,

Sıkışan bağırsak ve omentum ciddi ağrı, bulantı-kusma, hatta gaz ve gaita çıkışının durmasına neden olabilir. Gangrene fıtık bağırsak ve omentumun damarlarının sıkışmasına bağlı olarak ölmesi yani gangren olmasıdır. Ölümcüldür ve acil ameliyat gerekir. 

FITIK TEŞHİSİ NASIL KONUR?

Genellikle doktorun muayenesi tanı koymak için yeterlidir. Doktor hastanın şikayetlerini dinler. Özellikle fıtık bölgesinde bir şişlik veya ağrı olup olmadığını, yürümekle, ağır kaldırmakla, öksürmekle şişkinliğin büyüyüp büyümediğini, elle içeri itilip itilemediğini sorar.

Fıtık karın içi basıncın artması ile belirginleştiği için doktor hastayı ayakta ve öksürürken de muayene edecektir. Eğer muayenede belirgin bir bulgu yoksa ve fıtık şüphesi devam ediyorsa doktor ultrason da isteyebilir.

FITIK TEŞHİSİ KONMUŞSA HASTA AMELİYATTAN ÖNCE NELERE DİKKAT ETMELİDİR?

Fıtığınız şişmiş ve geriye girmiyorsa, devamlı geçmeyen şiddetli bir ağrınız varsa, bulantı-kusma, gaz-gaita çıkaramama varsa, şişmiş fıtık kırmızı veya mora dönmüşse vakit geçirmeden acil servise başvurun.

Bu şikayetler boğulmuş fıtığın göstergeleridir. Ağır kaldırmaktan, kabız kalmaktan, öksürmekten kaçının. Fıtık şiştiğinde elinizle içeri itmeye çalışın. İçeri girmezse acile başvurun.

FITIK AMELİYATLARI

Eğer fıtık çok küçükse ve kişiye şikayet vermiyorsa doktor izlemeyi seçebilir. Büyümüş ve ağrılı fıtıklarda ise genellikle cerrahi gerekir. İki çeşit herni ameliyatı vardır, açık onarım ve laparoskopik onarım.

• Açık Fıtık Ameliyatı

Açık fıtık ameliyatlarında genel olarka uygulanan yöntem fıtık bölgesine yapılan kesi ile fıtık onarımı ve daha üzerine yada altına yama (mesh) uygulamasıdır. Artık bu genel yöntem tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır.

• Kapalı Fıtık Ameliyatı  (Laparoskopik yöntem)

Açık ameliyata göre daha az ağrı, daha küçük yaralar dolayısyla daha az yara sorunu olur. Küçük kesiyi sadece kozmetik olarak değerlendirmek eksik olur.

Büyük kesilerde yara infeksiyonu, yarada kanama, hematom, yaranın açılması, iyileşmemesi, dikişlerin reaksiyonu ve bazan fistülizasyonu, kesilen yerde ve kasıkta ve  skrotum  üzerinde kalıcı hissizlik ve uyuşukluk oluşabilmektedir.

Özellikle kilolu hastalarda yara sorunları daha da sık ortaya çıkar. Ayrıca açık teknikte testise giden damarlar, sinirler ve sperm kanalını (ductus (vas) deferens) içeren spermatik kord serbestleştirilir ve genellikle bu yapıları saran kas dokusu (spermatik kas, cremaster kası) kesildiği için testisin refleks olarak yukarı aşağı hareketi kaybolur. 

Açık ameliyat sonrası tekrarlamış yani  nüks  etmiş fıtıkların onarımı laparoskopik yolla daha kolaydır. Çünkü eski ameliyat bölgesinde değil, anatomisi bozulmamış olan karın duvarı arkasında tamirat yapılmaktadır.

Kapalı ameliyatlar başlıca iki teknikle yapılır. Bunlardan karın içi görülerek yapılan teknikte, karın içi diğer organları da görülür, daha da önemlisi diğer tarafta da  fıtık olup olmadığı görülebilir ve gerekirse iki taraflı onarım yapılabilir.

İki taraflı kasık fıtıklarının açık ameliyatında yaklaşık 10 ar cm lik iki ayrı  insizyon  (kesi) ile aynı  anestezi  altında iki ayrı ameliyat gerekirken, kapalı yöntemde delik sayısını artırmadan (tekniğe göre 1 ya da 3 delikten) ameliyat yapılabilir.

Açık ameliyatta teknik gereği sadece  kasık fıtığı  (direk ve indirekt fıtıklar) onarılır. Laparoskopik ameliyatta uygulanan teknikte ise aynı zamanda  femoral herni  (kasık fıtığından daha aşağıda, bacağa doğru uzanır) gelişen bölgeyi (femoral kanal) de yama örter.

HERNİ ÖNLENEBİLİR Mİ?

Konjenital herniler engellenemez. Ancak fıtık oluşumu riskini azaltmak için şunları yapabilirsiniz. Kilonuzu sağlıklı sınırlarda tutun tutun. Lifli gıdalarla beslenmeye önem verin. Meyveler, sebzeler ve tam tahıllar yüksek oranda lif içerir.

Zorlu idrar yapma şikayetiniz varsa bir bir üroloğu ziyaret edin. Ağır kaldırmaktan kaçının. Ağır eşyaları belinizden eğilerek değil dizlerinizi kıvırarak kaldırın ve eşyaları parça parça taşıyın, hepsini birden kaldırmaya çalışmayın. Sigarayı bırakın.

Sigara kronik öksürüğe neden olarak herni riskini artırır. Fıtık bağı gibi ürünlere bel bağlamayın. Bu tür giysiler fıtığı yerinde tutar ancak fıtığı tedavi etmez ve cerrahinin yerini tutmaz.

Doktor bu bağı ameliyata kadar rahat etmeniz için kısa süreli önerebilir. Uzun süre fıtık bağı kullananlarda bağırsakların fıtık kesesine ve fıtık kesesinin çevre dokulara daha çok yapıştığını görüyoruz.