TÜRKİYE'DE İLK MAYMUN ÇİÇEĞİ VAKASI TESPİT EDİLDİ

COVID-19 Pandemisi henüz bitmemiş ve konunun uzmanı birçok bilim insanı dünyanın altıncı covid-19 salgını dalgasına girmiş olduğunu duyurmaya çalışırken, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Türkiye’de ilk Maymun Çiçeği Vakası’nın tespit edildiğini 30 Haziran 2022’de açıkladı.

Peki nedir bu maymun çiçeği hastalığı? Ne kadar tehlikeli ve pandemiye sebep olma ihtimali var mı? Birkaç dakikanızı ayırıp, aşağıdaki yazıyı okuyarak bu soruların cevabını öğrenebilirsiniz.

ÇİÇEK HASTALIĞI VİRÜSÜ'NÜN AKRABASI MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ

Yakınları 1975 yılı öncesinde doğmuş olanlar bilirler, ya da henüz dikkatlerini çekmediyse bundan sonra bu kişilerin sol ön kollarının sırt kısmında cilt üzerinde bulunan, madeni para büyüklüğünde oval ya da yuvarlak şekilli yara izini görünce teyit ederler ki bir dönemin korkunç bulaşıcı hastalıklarından biri olan Çiçek Hastalığı’na karşı tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de aşılama programı uygulanmıştır.

Kızılderili nüfusunun azalmasının en büyük sebebi olan ve yaklaşık 3000 yıl insanlığın başına bela olan Çiçek Hastalığı Virüsü’nün (SmallPox, Variola) akrabası olan Maymun Çiçeği Virüsü (MonkeyPox)  ilk olarak 1958 yılında tespit edilmiş.

İnsanda görülen ilk vaka ise 1970 yılında çocuk bir hastaymış. Orthopox Virüs ailesinden olan Monkey Pox Virüsü çift sarmallı bir DNA virüsü, yani işgal ettiği hücreye girdikten sonra çoğalmasını sağlayan genetik materyali deoksiribonükleikasit yapısında.

COVID-19’a kafa yoran okurlar hatırlayacaklardır ki, SARSCOV-2 ‘nin genetik materyali ribonükleikasit yapısında, yani SARSCOV-2 bir RNA virüsü.

Peki bu fark bizim ne işimize yarayacak? Yazının başında sormuş olduğumuz sorulardan birisi Maymun Çiçeği Salgını’nın bir pandemiye sebep olma ihtimali ile ilgiliydi.

Biliyoruz ki RNA Virüsleri her konak hücresinde (hastaların hücrelerinde) çoğalırken DNA Virüslerine oranla daha fazla mutasyona uğruyorlar. Salgına sebep olan viral bir hastalığın etkeninde ne kadar fazla mutasyon olur ise pandemi ihtimali de o oranda artmakta.

Kısaca Maymun Çiçeği Virüsü’nün etkeni Monkey Pox Virüsü’nün genetik materyalinin DNA olması pandemi ihtimalini düşürmekte.

Tabi ki, bir bulaşıcı hastalığın pandemiye sebep olup olmayacağının tek değişkeni etkenin genetik materyali ya da mutasyona uğrama hızı değil. Bulaş yolu ve şekli de önemli bir değişken.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI NASIL BULAŞIYOR?

Maymun Virüsü ilk olarak 1958’de makak isimli köpeksi maymun ailesinden bir primattan izole edildiği için Monkey Pox Virus ismini almış olsa da, asıl kaynağı fare, sıçan, sincap gibi kemirgenler.

Direkt olarak hasta hayvanlar ile temas ederek vücut tırmalanma ve ısırılma sonucu olabileceği gibi, hasta hayvanların etlerinin yenmesi ile de bulaş olabilir.

İnsandan insana bulaş ise hastanın cildi üzerinde bulunan döküntüler ya da vücut sıvıları ile temas, hasta ile uzun süreli yüz yüze görüşme, öpüşme, kucaklaşma ya da cinsel ilişki esnasında solunum salgılarının göz, burun, ağız iç yüzeyini döşeyen doku ile teması sonucunda direkt olarak olabileceği gibi, hasta kişinin vücut sıvıları ile temas etmiş eşyaların kullanılması sonucunda dolaylı yoldan olabilir. 

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Monkey Pox Virüsü ile enfekte olduktan sonra ortaya çıkan nadir bir hastalık olan Maymun Çiçeği Hastalığının ilk belirtileri;

• Ateş
• Baş ağrısı
• Kas ağrısı
• Sırt ağrısı
• Şişmiş lenf nodları
• Titreme
• Halsizlik
• Güçsüzlük olup daha sonra ortalama 1-2 gün içerisinde ağız içi, gövde, kollar ya da bacaklarda ortaya çıkan ciltten kabarık döküntüler şeklindedir.

İnkübasyon süresi, yani hasta kişi ile temastan sonra hastalık belirtilerinin ortaya çıkana kadar geçen süre ortalama 6-13 gündür. Bazı hastalarda döküntüler sonrasında diğer semptomlar görülebilir.

Semptomların başlangıcından cilt döküntülerinin sönümlendiği döneme kadar yaklaşık 2 haftalık süreçte hasta bulaştırıcı olabilir.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞINDAN NASIL KORUNABİLİRİZ?

Yazının başında belirttiğim dönemde çiçek aşısı yapılmış olan kişilerin maymun çiçeği hastalığına karşı %80’e yakın koruyuculuk kazanmış olduklarına yönelik bazı bilimsel çalışmalar mevcut.

Amerika Birleşik Devletleri’nde JYNNEOS  ve ACAM2000 isminde 2 maymun çiçeği aşısı olsa da yaygın kullanımları henüz söz konusu değil. Korunmanın en önemli bileşenleri kişisel hijyen ve tanımadığımız kişiler ile yakın temastan kaçınmak gibi görünüyor.

Bu yazı hazırlanırken ülkemizde ve tüm dünyada COVID-19 vaka sayılarının arttığı düşünülürse maske kullanımına bir süre daha devam edeceğimiz aşikar.

İngiltere’deki veriler erkek erkeğe cinsel ilişki yaşayan homoseksüellerde hastalığın daha fazla görüldüğü istatistiksel olarak anlamlı bulunmuş. Bu kişilerin daha dikkatli olmalarını söylemek yanlış olmaz.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞININ TEDAVİSİ

Hastalığın özel bir tedavisi bulunmamakla birlikte bulgulara yönelik ve destekleyici tedaviler uygulanmaktadır. Hastaların büyük bir kısmı kendiliğinden iyileşir.

Bazı hastalarda ise ikincil enfeksiyonlar, zatürre, beyin enfeksiyonu, görme kaybına neden olan kornea enfeksiyonu ve sepsis gelişebilir. Hastalığın kötücül ilerlemesi için en riskli grup çocuklardır.

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI PANDEMİYE NEDEN OLABİLİR Mİ?

Hastalığın pandemiye neden olması çok düşük bir ihtimal olarak görülmekte. Bunun sebepleri ise şöyle sıralanıyor.

• DNA virüsü olduğu için mutasyon hızı düşük.
• Yayılması için yakın temas gerektirmekte.
• Pandemiye neden olan diğer hastalıklar gibi enfeksiyonu yaydığı halde belirti ve bulgusu olmayan (asemptomatik) vakalar olmadığından daha kolay kontrol altına alınabilmekte.