Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Nedir?
M-Çiçeği, öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında endemik (Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada veya toplulukta sürekli görülmesi durumu).olarak görülen ve zaman zaman dünyanın diğer bölgelerine buradan yayılan, az sayıda görülen viral bir zoonotik (Zoonotik hastalıklar omurgalı hayvanlardan insanlara bulaşan enfeksiyonlardır) hastalıktır.
M-Çiçeği, ilk olarak 1958 yılında Danimarka’da Kopenhag’a Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden deney hayvanı olarak getirilen maymunlarda lezyonların görülmesi üzerine yapılan incelemelerde gösterilmiştir. Bu nedenle ilk isimlendirmesi Maymun Çiçeği (Monkeypox) olarak yapılmıştır. Ancak DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü ) , salgınların ve yeni tanımlanan ajanların coğrafi bölge veya hayvan isimleri ile ilişkilendirilmesinin yaftalamaya neden olabileceği endişesiyle,virüs 2023 yılından itibaren MPOX olarak isimlendirilmiştir.
Mpox virüsü, artık görülmeyen çiçek hastalığına neden olan variola virüsü ile aynı virüs ailesinin bir parçası olsa da, etkileri daha hafiftir ve nadiren ölümcüldür. "Maymun çiçeği hastalığı" olarak adlandırılsa da hastalığın kaynağı bilinmemektedir ancak daha çok görüldüğü bölge olan Afrika kemirgenleri ve insan olmayan primatların (maymunlar gibi) virüsü barındırdığı ve insanlara bulaştırabildiği bilinmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Bulaş Yolları:
Afrika koşullarında M-Çiçeği virüsünün hayvanlardan insana bulaş, enfekte hayvanların kan, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonları ile doğrudan temas veya ısırık yoluyla meydana gelebilir. Çiğ ve az pişmiş enfekte hayvanların etleri ve enfekte hayvanların diğer ürünlerini yemek hastalığın bulaşı için olası bir risk faktörüdür. Enfekte hayvan tarafından ısırılma, cilt bütünlüğünün bozulduğu yaralanmalar bulaş açısından risklidir. İnsandan insana bulaşmada uzun süreli yakın ten tene temas önemlidir.
Enfekte kişininsekresyonları (cinsel çıktılar dahil) ile direkt temas (lezyonlarla temas edecek şekilde sarılma, masaj, cinsel temas gibi), cilt lezyonları ile bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozalarla (göz, burun, ağız mukozaları gibi) doğrudan temas veya yakın zamanda cilt lezyonlarından kontamin eolmuş nesnelerle (yatak çarşafı, havlu vb.) yakın temas diğer bulaş yollarıdır. Bu tür temaslar genel olarak aynı evi paylaşan kişilerde, kapalı ortamlarda çok uzun süre yakın mesafede bulunanlarda ve enfekte kişiyle kişisel koruyucu ekipman kullanmadan temas eden sağlık çalışanlarında risk oluşturur.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri ve
Bulguları :
Maymun çiçeği virüsü belirtileri,
döküntü, ateş,lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı, sırt ağrısı, kas ağrıları ve
halsizliktir. Hastalığın neden olduğu döküntüler kaşıntılı olup, özellikle yüz
ve ekstremitelerde yoğunlaşır, yüz, avuç ve ayak tabanlarında daha sık görülür.
Genital bölge, oral mukozalar, gözün şeffaf dokusu ve korneada döküntülerden
etkilenebilir.
• Ateş
• Deri döküntüsü
•
Lenf düğümlerinde şişme (Lenfadenopati)
•
Yoğun halsizlik
•
Kas ağrısı
•
Sırt ağrısı
•
Baş ağrısı
Maymun çiçeği virüsünde görülen döküntü,
ağrılı olabilen düz, kırmızı şişlikler olarak ortaya çıkabilir. Daha sonra
oluşan bu şişlikler iltihapla dolan kabarcıklara dönüşür ve daha sonra bu
kabarcıklar kabuklanır ve düşer. Tüm süreç iki ila dört hafta sürebilir. Bu
süreç tamamlanana, yani döküntüler kabuklanıp düşene kadar virüsü
bulaştırabilir.
M-Çiçeğinin kuluçka süresi, riskli temastan semptomların başlangıcına
kadar olan süre,genellikle 6-14 gün olmakla birlikte 1-21 gün arasında
değişebilir. Bir hayvan ısırığı veyatırmalaması öyküsü olan kişiler,
dokunsal/temasla maruziyete sahip olanlardan daha kısa birkuluçka süresine
(13'e karşı 9 gün) sahip olabilir.Göz önünde bulundurulması gereken ayırıcı
tanılar; suçiçeği, kızamık, bakteriyel ciltenfeksiyonları, uyuz, sifiliz ve
ilaca bağlı alerjiler gibi diğer döküntülü hastalıkları içerir.Döküntü öncesindeki
lenfadenopati M-Çiçeğini; suçiçeği, kızamık ve çiçek hastalığından ayırtetmek
için klinik bir özellik olabilir.
M-Çiçeğinden şüpheleniliyorsa, cilt lezyonlarından – vezikülün üst kabuğu veya veziküllerden ve püstüllerden gelen sıvıdan ve kuru kabuklardan elde edilen örneklerin PCR çalışması ile tanı kesinleştirilir.
Maymun
Çiçeği Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?
Maymun çiçeği
virüsü tedavisi temel düzeyde belirtileri yok etmek amacına sahiptir. Hastalık
için için spesifik bir tedavi bulunmamakla birlikte, hastalığın semptomlarını
hafifletmeye ve komplikasyonları önlemeye yönelik tedaviler uygulanabilir.
•
Dinlenme: Vücudun kendini iyileştirmesine yardımcı olmak için yeterli
uyku almak önemlidir.
•
Sıvı Tüketimi: Ateş ve döküntüler nedeniyle sıvı kaybını önlemek için bol su
içmek gerekir.
•
Ağrı Kesiciler: Ateş ve kas ağrıları için doktorunuz tarafından önerilen ağrı
kesiciler kullanılabilir.
•
Kaşıntıya Karşı Kremler: Döküntüler nedeniyle oluşan kaşıntıyı
azaltmak için doktorunuz tarafından önerilen kremler kullanılabilir.
•
Antiviral İlaçlar: Çiçek hastalığına karşı geliştirilen bazı antiviral ilaçlar,
maymun çiçeği virüsüne karşı da etkili olabilir. Ancak bu ilaçların kullanımı,
doktorun değerlendirmesi ve onayı ile olmalıdır.
Tedavinin Amacı
•
Hastalığın süresini kısaltmak
•
Komplikasyon riskini azaltmak
•
Hastanın genel durumunu iyileştirmek
Maymun çiçeği genellikle kendiliğinden iyileşen bir hastalıktır. Maymun çiçeği tedavisi başarılı olarak yürütülse de rağmen komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle, düzenli olarak doktor kontrolüne gitmek önemlidir. Hastalık bulaşıcıdır. Bu nedenle, tedavi süresince diğer insanlarla temasınızı sınırlandırmak ve hijyene dikkat etmek önemlidir.
Maymun Çiçeği Virüsünden Korunmanın Yolları
Hijyen Kurallarına Uymak: Elleri sık sık su ve sabunla yıkamak, alkol bazlı el dezenfektanları kullanmak.Güvenli cinsel ilişkide bulunulmalı ve kondom kullanılmalıdır.
Maske Kullanımı: Virüsün solunum yoluyla bulaşmasını önlemek için maske takmak.
Enfekte Kişilerden Uzak Durmak: Enfekte olduğu bilinen veya şüphelenilen kişilerle yakın temastan kaçınmak. Özellikle döküntü, cilt lezyonları olan kişilerden uzak durmak.
Koruyucu Giysi Kullanmak: Enfekte kişilerle temas halinde olan sağlık çalışanları gibi risk gruplarının koruyucu giysi, eldiven ve gözlük kullanması.
Eşyaların Dezenfeksiyonu: Enfekte kişilerin temas ettiği eşyaları, giysileri ve çarşafları dikkatlice dezenfekte etmek ve mümkünse ayrı tutmak.
Aşı: Çiçek hastalığına karşı aşının rutin uygulandığı dönemde çiçek aşısıyla aşılananlarda, çiçek aşısının M-Çiçeğini önlemede %85 oranında etkili olduğu gözlemsel bir kaç çalışmayla kanıtlanmıştır. Bu nedenle daha önce çiçek aşısı olanlar hastalığı daha hafif geçirebilir ya da hastalıktan korunabilirler. Çiçek hastalığına karşı önceden aşı yapıldığının göstergesi olarak önkol üst kısmındaki aşı izi kabul edilebilir. Artık günümüzde çiçek aşıları klinik kullanıma sunulmuş durumda değildir. Modifiye edilmiş atenüe aşı virüsüne (Ankara suşu) dayalı yeni bir aşı, 2019'da M-Çiçeğinin önlenmesi amacı ile ABD Gıda ve İkaç Ajansı (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansından (EMA) kullanım onayı almıştır. Bununla birlikte aşı kısıtlı olarak ulaşılabilir durumdadır. Klinik kullanımı iki doz (deri altına) şeklindedir.
