POLİKİSTİK OVER SENDROMU NEDİR?

Polikistik over sendromu, üreme çağındaki kadınların en sık görülen hormonal bozukluğudur ve yaklaşık %4 ile 12 ‘sini etkiler. PKOS’nun altta yatan nedeni bilinmemektedir ancak etkilenmiş kişilerin kız kardeşleri ve anneleri arasında artmış yaygınlık saptanmıştır.

PKOS olan kadınlar, etkilenmemiş kadınlara oranla daha fazla insülin direnci gösterirler. İnsülin direnci, insülin miktarına karşı azalmış glukoz (şeker) yanıtı olarak tanımlanır.

İnsülin direnci, Tip 2 Diabet (şeker hastalığı), yüksek tansiyon, dislipidemi ve kalp-damar hastalığı gibi birçok bozuklukta artış ile ilişkilidir. Bu nedenle PKOS, yalnızca düzensiz adet periodları ve hirsutizm (kıllanma) gibi kısa dönem sonuçlarla ilişkili basit bir bozukluk değildir, aynı zamanda uzun dönem sağlık sonuçları olan hastalıklardan biridir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU BULGULARI NELERDİR?

• ADET DÜZENSİZLİĞİ
  

PKOS (Polikistik Over Sendromu) olan kadınlarda adet düzensizliği, amenoreden (hiç adet görememe), oligomenoreye (seyrek adet görme) ve kansızlığa sebep olacak kadar aşırı ve sık kanmalara kadar değişebilir. Karakteristik olarak PKOS’da oligomenore (yılda 8’den az adet dönemi) veya amenore (ardışık 3 veya daha fazla ayda hiç adet olmaması), menarş (ilk adet) ile başlar. Ancak tüm yeni adet görmeye başlayan kızların yaklaşık yarısında beyin ile yumurtalıklar arasındaki iletişimin henüz gelişmemiş olmasında nedeniyle 2 yıl kadar düzensiz adet dönemleri olabilir. PKOS  olan kızların aylık adet döngüleri genç kızlığın ortalarına kadar oluşmayabilir ve sonra da sıklıkla düzensiz adetler devem eder.

• HİPERANDROJENİZM

Hiperandrojenizm klinikte tipik olarak hirsutizm (kıllanma), akne ve/veya erkek tipi saç dökülmesi ile belirlenir.

• HİRSUTİZM

Kadınlarda hirsutizm erkek tipinde dağılmış, kalın, siyah kılların varlığı olarak tanımlanır. PKOS olan kadınlarda aşırı kıl gelişiminde en sık etkilenen alanlar, üst dudak, çene, kulakların ön kısmı, göğüs, alt karındır.

• AKNE

Akne, adolesanlarda sık bir bulgudur. Ancak özellikle ısrar eden veya geç başlangıçlı akneler, PKOS ’nu düşündürmelidir.

• ALOPESİ
  

Kadınlarda erkek tipi saç dökülmesi, PKOS’lu kadınlarda nadir olan bir bulgudur.

DİĞER ENDOKRİN BOZUKLUKLAR

• İNSÜLİN DİRENCİ

PCOS’lu kadınlarda insülin direncinin kesin sıklığını bilmek güçtür. Obezitenin insülin direncini şiddetlendirdirdiği bilinse de PKOS’lu hem zayıf hem de obez kadınlarda insülin direnci ve tip 2 diabet artmıştır. 

• DİSLİPİDEMİ

PKOS artmış LDL, Trigliseid düzeyleri ve azalmış HDL düzeyleri ile karakterizedir. Bundan dolayı PKOS’lu kadınlarda kalp-damar hastalık riski artmıştır.

• OBEZİTE

PKOS’lu kadınlar artmış BMI (vucut kitle indeksi) ve bel/kalça oranı ile obez olmaya daha yatkındırlar. Bu oran santral obeziteyi yansıtır. Santral obezite halk arasında ‘elma biçimli’ olarak tanımlanan vucüt yağının merkezi dağılımı ile ortaya çıkar. Alternatif olarak , yağ ‘armut biçimli’ dağılım olarak tanımlanan kalça ve bacaklarda belirgin olabilir.

• HİPERANDROJENİZM

Bu sendrom, insülin direnci, obezite, dislipidemi ve hipertansiyon ile karakterizedir. Metabolik sendrom, artmış kalp-damar hastalığı ve tip 2 diabet (şeker hastalığı) ile ilişkilidir. PKOS’lu kadınlarda metabolik sendrom sıklığı %45 olarak bildirilmiştir.

• ENDOMETRİAL KANSER

PKOS olan kadınlarda üç kat artmış endometrium kanseri riski bildirilmiştir. Endometrial hiperplazi ve endometrium kanseri, kronik anovulasyonun (yumurtlayamama) uzun dönem riskleridir ve endometriumdaki kanseröz değişikliklerin karşılanmamış östrojenden kaynaklandığı düşünülmektedir.

• HİPERANDROJENİZM

İnfertilite, PKOS olan kadınlarda sık görülen bir yakınmadır ve anovulatuar (yumurtlamanın olmadığı) sikluslardan kaynaklanır.

• GEBELİK KAYBI

Gebe kalan PKOS’lu kadınların, genel populasyondaki yaklaşık %15 oranla karşılaştırıldığında, artmış erken gebelik kaybı oranına (%30-50) sahip oldukları bilinmektedir.

• GEBELİKTEKİ KOMPLİKASYONLAR

PKOS olan kadınlarda hamileliğe bağlı şeker hastalığı ve gebeliğin neden olduğu yüksek tansiyon, erken doğum açısından iki ile üç kat artmış risk saptanmıştır.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU TEDAVİSİ

PKOS’nda tedavi seçeneği kadının isteğine  ve hormonal bozukluğun şiddetine bağlıdır. Böylece gebelik isteyen kadınlar, adet düzensizliği ve aknesi olan adolesanlardan çok farklı tedavi alacaklardır.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU İZLEMİ

Yeterince düzenli adet aralıkları (yılda 8 ile 12 adet) ve hafif hiper-androjenizmi olan PKOS’lu kadınlar, tedaviyi tercih etmeyebilirler. Bu kadınlarda dislipidmeni ve şeker hastalığı için aralıklı tarama yapılmalıdır.

• KİLO KAYBI
  

PKOS olan obez kadınlar için diyet ve egzersize yönelik yaşam tarzı değişikliklerinin, yaşamın her döneminde tedavide belirgin önemi vardır. Az miktarda kilo kaybı bile bazı kadınlarda adetlerin düzene girmesi ile sonuçlanabilir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMUNDA ADET DÜZENSİZLİĞİ

• DOĞUM KONROL HAPLARI

Adet bozukluklarında ilk basamak tedavi, düzenli adet döngüsü sağlayacak doğum kontrol haplarıdır.

• SİKLİK PROGESTİNLER

Doğum kontrol haplarına aday olmayan hastalarda progesteron çekilme kanaması amacıyla kullanılır. İnsülin duyarlılaştırıcılar: PKOS’da insülin duyarlaştırıcılar (metformin) insülin duyarlılğını arttırır, androjen düzeylerini azaltır böylece ovulasyon (yumurtlama) ve gebelik oranlarında artışa neden olur. Metforminin sık yan etkileri sindirim sistemi ile ilişkili olup ilacın düşük dozla başlanıp birkaç hafta içinde dereceli olarak arttırılmasıyla en aza indirilebilir.

• KILLANMA

Kıllanma tedavisinde temel amaç androjen düzeylerinin azaltılmasıdır. Ancak medikal tedaviler daha önceden anormal büyümüş kılları yok etmeyecektir. 6-12 ay kadar tedavi gerekebilir. İlaçlar maksimum tedavi edici etkiyi gösterdiğinde kalıcı kozmetik tedaviler de uygulanabilir. Doğum kontrol hapları düzenli adetlerin sağlanmasında ve androjen üretiminin azaltılmasında etkilidir.

Kılların uzaklaştırılamasında epilasyon; mekanik uzaklaştırma (ağda, ip ile alma) ve termal yıkım ile yapılabilir. Mekanik uzaklaştırma, geçicı kıl giderilmesini sağlar. Kalıcı epilasyon ise kıl follikülünün termal yıkımı ile elde edilebilir. Alternatif olarak lazer tedavisi de kılları kalıcı hasara uğratmak için kullanılır.

• AKNE

Akne tedavisinin bir bölümü kıllanma ile benzerdir ve androjen düzeylerinin düşürülmesini içerir. Tedavide doğum kontrol hapları ve antiandrojenler kullanılır. Androjen düzeylerini düşürmeye ek olarak, diğer tedaviler de eklenebilir. Bu nedenle, orta ve ağır derecede aknesi olan kadınlar, bir dermatolog ile konsultasyondan yarar görebilir.

POLİKİSTİK OVER SENDROMUNDA CERRAHİ TEDAVİ

Laparoskopik ovaryan drilling, yumurta gelişimini arttrıcı ilaçlara dirençli PKOS’lu kadınların önemli bir kısmında ovulasyonu (yumurtlama) düzelttiği gösterilmiştir.