Obsesif Kompulsif Bozukluk, kişide tekrarlayan ve sürekli olarak rahatsızlık yaratan obsesyonlar (tekrar eden ve rahatsız edici düşünceler) ve kompulsiyonlar (genellikle birbirini tekrarlayan davranışlar) ile karakterize edilen psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu bozukluk, bireylerin günlük yaşamlarını derinden etkileyebilir ve sosyal ilişkilerde sorunlar yaratabilir. OKB, sadece bir düşünce veya davranış bozukluğu değil, aynı zamanda kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren bir durumdur.
Obsesyonlar, bireyin zihninden uzaklaştıramadığı, engel olamadığı olumsuz düşüncelerdir. Kişinin isteği dışında gelişir, sıkıntıya, huzursuzluğa ve kaygıya neden olur. Örneğin, bir kişi bir başkasına zarar verme düşüncesi ile sürekli meşgul olabilir ve bu durum, günlük işlevlerini yerine getirmesini engelleyebilir.
Kompulsiyonlar, takıntılı düşüncelerin neden olduğu yoğun sıkıntıyı ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak için gerçekleştirilen yineleyici davranışsal eylemlerdir. Bu davranışlar, genellikle bireyin rahatsız edici düşüncelerine bir tepki olarak ortaya çıkar ve geçici bir rahatlama sağlasa da, uzun vadede sorunun çözümüne katkıda bulunmaz.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Neden Olur?
OKB’nin gelişiminde birçok faktör rol oynar:
Abartılmış Sorumluluk: Bireyin kendine ve sevdiklerine gelecek zararları önlemekten sorumlu olduğuna dair inancı, bozukluğun temel nedenlerinden biridir. Bu duygu, bireyin aşırı kaygı duymasına ve düşüncelerinin kontrolünü kaybetmesine yol açabilir.
Genetik Yatkınlık: Genetik faktörler, OKB’nin gelişiminde önemli bir rol oynar. Aile geçmişinde OKB bulunan bireylerde, bu bozukluğun ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Genetik yatkınlık, bireyin psikolojik sağlığını etkileyen önemli bir faktör olarak kabul edilir.
Aile Dinamikleri: Katı, mükemmeliyetçi, aşırı korumacı ve kuralcı aile yapıları, bireyin duygusal gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu tür ailelerde büyüyen bireyler, duygusal yoksunluk ve bastırılmış hislerle dolu bir yaşam sürebilir.
Kişilik Özellikleri: Kontrolcü bir yapıya sahip olma, OKB’nin gelişiminde etkili bir faktör olabilir. Bu tür kişilik özelliklerine sahip bireyler, kaygı verici düşünceleri kontrol etme çabası içinde daha fazla sıkıntı yaşayabilir.
Biyolojik Nedenler: Nörotransmitterler arasında yer alan serotonin düzeyindeki düşüş, obsesif kompulsif bozukluğun gelişimine sebep olabilir. Serotonin, ruh hali üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğundan, bu dengenin bozulması bireyin psikolojik sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Obsesyonlar ve kompulsiyonlar kültürden kültüre değişmekle birlikte, tüm dünyada en yaygın görülen obsesyon ve kompulsiyonlar şunlardır:
Obsesyonlar
Başkasına zarar vermekten korkma
Hata yapacağına dair korku
Sosyal açıdan kabul edilmez bir davranışta bulunmaktan ya da rezil olmaktan korkma
Aşırı kuşku ve sürekli güven ihtiyacı
Düzen, simetri, kusursuzluk ihtiyacı
Günahkâr düşünmekten korkma
Pislik veya mikrop bulaşmasından korkma
Kompulsiyonlar
Tekrar tekrar ellerini yıkama veya duş alma
El sıkışmayı veya kapı tokmağına dokunmayı reddetme
Günlük rutin işleri yaparken yüksek sesle ya da içinden sürekli sayı sayma isteği
Genellikle rahatsız edici olan, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen kelimelere, görüntülere veya düşüncelere takılıp kalma
Evdeki eşyaları ya da kişisel eşyalarını belirli bir biçimde düzenleme
Kilit, ocak, ütü, elektrik gibi kapanması gerekli olan eşyaları sürekli kontrol etme
Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama
Değeri olmayan nesneleri toplama ve biriktirme
Yapılacak işleri belirli bir sayıda ve belirli sıraya sokarak yapma
Belirli bir sıraya göre yemek yeme
İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı
Sürekli bir şeyleri belli bir biçimde düzenleme
Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişiler, kaygı verici düşüncelerinden kaçınarak başa çıkmaya çalışır. Ancak kaçmaya çalıştıkça bu düşünceler daha da artmakta ve böylelikle kaçınma davranışı pekişerek güçlenmektedir. Bu durum, kısır bir döngü haline gelir ve bireylerin yaşadığı kaygı seviyesi sürekli artış gösterir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir? Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluğun tedavisinde ilaç kullanımı ve bilişsel davranışçı psikoterapinin en etkili yöntemler olduğu kanıtlanmıştır.
Bilişsel davranışçı terapiler, hastalığın tedavisinde ve nükslerin önlenmesinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Bilişsel terapi bazen tek yöntem olarak kullanılırken bazı durumlarda süreç hem ilaç tedavileri hem de bilişsel terapilerle birlikte yönetilmektedir. Davranış tedavilerinde amaç, hastaya kaygı veren ve kaygı oluşturduğu için kaçma, kaçınma davranışlarına neden olan düşüncelerle yani obsesyonlarla karşı karşıya getirmek ve bu karşılaştırmanın oluşturduğu kaygıyı azaltmak için ortaya çıkan kompulsiyonları (tekrarlayıcı davranışları) engellemektir.
Bilişsel süreçte ise tehdit, tehlike ve aşırı sorumluluk algılarının ne oranda gerçekçi olduğu, hangi düşünce hataları sonucunda abartılı tehdit ve tehlike algılarının ortaya çıktığı saptanmaktadır. Düşüncelerin bir amaç değil araç olduğu ve işlevsiz düşüncelerin yerini gerçekçi ve işlevsel düşüncelere bırakması sağlanmaktadır.
Tedavi süreci, her birey için farklılık gösterebilir. Bu nedenle, kişiye özel bir tedavi planı oluşturmak için bir uzmandan destek almak önemlidir. Uzman Klinik Psikolog Sümeyye Kurt, OKB ile başa çıkmak isteyen bireylerin ihtiyaçlarına yönelik tedavi yaklaşımları geliştirmekte ve bu süreçte rehberlik yapmaktadır.
Özetle
Obsesif Kompulsif Bozukluk, bireylerin günlük yaşamlarını zorlaştıran ve ruhsal sağlıklarını olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. Ancak erken tanı ve uygun tedavi ile bireyler, OKB ile başa çıkabilir ve daha sağlıklı bir yaşam sürmeye başlayabilir. Bu nedenle, OKB belirtileri gösteren bireylerin bir uzmandan yardım alması büyük önem taşır. Rahatlama ve iyileşme süreci, profesyonel destek ile mümkün hale gelir. Unutulmamalıdır ki, bu rahatsızlık tedavi edilebilir ve bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırmak mümkündür.
