Yaz Aylarında Artan Zatürre Vakaları
Halk arasında bilinen adı ile zatürre (tıp dilinde pnömoni) günümüzde yaz aylarında da sık görülmeye başladı. Yazları mevsim normalleri üzerinde seyreden hava sıcaklığı klima kullanımını ve buna bağlı oluşan enfeksiyonları arttırdı. Bilindiği üzere pnömoni, akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere virüs, mantar vb. mikroorganizmalara bağlı olarak meydana gelebilmektedir. Kendi ağız, boğaz veya sindirim kanalımızda bulunan floraya ait mikroorganizmaların akciğere ulaşmasıyla vücut savunması zayıf düşmüş kişilerde hastalık ortaya çıkar. Bağışıklık durumu önemlidir, bu sebepledir ki bağışıklığı azaltan bazı kronik hastalıkları olan hastalarımıza bakteri kaynaklı zatürreden koruyucu aşılar önermekteyiz. Zatürrenin ortaya çıkmasında vücuda alınan mikroptan daha çok, alan kişinin vücut direncinin ne kadar güçlü olduğu önemlidir. Mikroorganizmalar öksürük, hapşırık, yüksek sesle konuşma vb. şekilde hava yoluyla yayılabildiği gibi, hasta kişinin ağız ve burun sekresyonlarının bulaştığı bardak, mendil, kapı kolu gibi eşyalar aracılığı ile de diğer kişilere geçebilirler. Bu yazıya konu olan ‘yaz zatürreleri’nde ise bir başka bulaş yolu enfekte su ve klimalardır.
Legionella Bakterisi ve Atipik Pnömoni Riski
Yazın karşılaştığımız bu zatürre vakalarında beklendik zatürre etkenlerinin yanısıra ‘Legionella’ adlı bakterileri ve neden olduğu özel bir zatürre (atipik pnömoni) türünü görebilmekteyiz.
Lejyoner Hastalığının Tarihçesi ve Kaynağı
“Yaz zatürresi” olarak bilinen lejyoner hastalığı ilk olarak 1976 yılında bir otelde Amerikan emekli askerlerinin yaptıkları bir toplantı sonrası ortaya çıkmış, bunun havalandırma sisteminden kaynaklandığı anlaşılmış ve hastalık bu ismi almıştır. Lejyonella cinsi bakteriler doğada çeşitli su kaynaklarında, şehir suyu şebekelerinde ve buna bağlı klimatizasyon sistemlerinde bulunabilen bakterilerdir. Bulaşma yakın zamanda yapılmış bir seyahat, evde su sistemi tamiri gibi risk faktörlerinin yanısıra kontamine suların bulunduğu çeşitli gereçlerden (duş başlıkları, solunum terapi gereçleri ve oda nemlendiricileri gibi) kaynaklanan bakterilerin solunum yoluyla alınmasıyla gerçekleşir. Hastane su sistemlerinden kaynaklanan bulaşa da rastlamaktayız.
Lejyoner Hastalığında Klinik Belirtiler
Lejyoner hastalığı oldukça ağır seyredebilen ve erken tanı konup tedavi başlanmaz ise ölüm riski yüksek bir zatürre türüdür. Hafif öksürük ve ateşten komaya kadar gidebilen ve birçok organ yetmezliği ile kendini gösterebilen geniş bir klinik yelpazeye sahiptir. İnkübasyon peryodu (yani bakteri alımı ile bulguların ortaya çıkışı arasındaki süre) 2-10 gündür. Halsizlik, kas ağrıları, baş ağrısı ve kuru öksürük gibi viral enfeksiyonu çağrıştıran tablo erken belirtileridir. 39-40 dereceyi bulan ateş yüksekliği ve hızlı ilerleyen akciğer semptomları, nefes darlığı, yan ve göğüs ağrısı da görülebilir. Atipik pnömonilerde görülen bazı akciğer dışı bulgular (ishal, bulantı, kusma, bilinç bulanıklığı gibi) tabloya eşlik edebilir. Ayrıntılı bir anamez yani hastalık öyküsü şüphelenmeyi ve doğru teşhisi kolaylaştırır. Yakın tarihte havuz veya klima kullanımı, otelde konaklama gibi durumlar dikkatle sorgulanmalıdır. Hastalığın ağırlığını belirleyecek bazı kan tetkikleri ve görüntüleme yöntemleri ayrıca hastada mevcut ek hastalık varlığı hastane yatışı gerekliliği konusunda yol gösterir.
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Tedavide kinolon ve makrolid grubu antibiyotik ilaçlar ilk seçenektir. 14-21 güne kadar tedavinin devamı gerekebilir. Önemli olan tanının gecikmeden konması ve uygun tedavinin hemen başlanmasıdır. Bu ciddi hastalığın önlenebilmesi için bu bakterilerin bulunabileceği ortamların saptanması ve dezenfeksiyonu son derece önemlidir. Klima sistemlerinin düzenli bakımı, filtrelerin değiştirilmesi riski azaltacaktır.
Yaz Zatürresine Karşı Nasıl Korunabiliriz?
Bu bilgiler ışığında, yaz aylarında zatürreden korunmak için bazı önemli önlemler alınabilir:
- Klima Bakımı: Ev, iş yeri, otel veya araç klimalarının düzenli bakımı, filtrelerinin değiştirilmesi ve sistemin dezenfekte edilmesi, lejyonella bakterisinin yayılmasını büyük ölçüde engeller.
- Temiz Su Kullanımı: Özellikle havuz, duş başlığı, oda nemlendirici gibi ortamlarda kullanılan suyun temizliği büyük önem taşır. Şebeke suyu kullanılsa bile, cihazların periyodik olarak temizlenmesi ihmal edilmemelidir.
- Bağışıklığı Güçlü Tutmak: Kronik hastalığı olan bireylerde, doktor önerisiyle pnömoni aşılarının uygulanması ciddi enfeksiyonların önlenmesinde etkili olabilir.
- Belirti Takibi ve Erken Müdahale: Yüksek ateş, kas ağrısı, kuru öksürük gibi belirtiler yaz aylarında da ciddiye alınmalı, son günlerde havuz kullanımı veya seyahat gibi risk faktörleri varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Yaz Aylarında Dikkatli Olmak Hayat Kurtarır
Zatürre, kış aylarında olduğu kadar yaz aylarında da ciddi riskler taşıyan, erken teşhis edilmediğinde hayati tehlikeye yol açabilecek bir hastalıktır. Lejyoner hastalığı gibi atipik pnömoniler ise modern yaşamın, şehirleşmenin ve kontrolsüz klima kullanımının bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Her bireyin, özellikle yaz aylarında kapalı ortamlarda uzun süre zaman geçiriyorsa ya da sık seyahat ediyorsa, bu konuda bilinçli olması büyük önem taşır. Sağlıklı kalmak, sadece bireysel hijyenle değil, yaşadığımız çevreyi de doğru yönetmekle mümkündür. Klima sistemlerinin ve su kaynaklarının düzenli bakımını yapmak, küçük bir önlem gibi görünse de büyük hastalıkların önüne geçebilir.
Unutmayın, zatürre zamanında fark edilip tedavi edildiğinde tamamen iyileşebilir bir hastalıktır. Ancak ihmal edildiğinde ağır sonuçlar doğurabilir. Bu yüzden, yaz mevsiminin keyfini çıkarırken sağlığınızı da ihmal etmeyin.
Allerji Hastalıkları, Göğüs Hastalıkları (Akciğer Hastalıkları)
