Anevrizma Nedir?
Anevrizma, bir atardamar duvarının zayıflayarak normal çapının 1.5 katından fazla genişlemesidir. En çok bilinen anevrizmalar aort damarında görülse de, aort dışındaki damarlarda, yani periferik arterlerde de anevrizmalar oluşabilir. Bu tür genişlemelere periferik arter anevrizması adı verilir.
Periferik arter anevrizmaları, çoğu zaman uzun süre belirti vermeden sessizce büyür. Ancak fark edilmediğinde kanama, pıhtı oluşumu ve dolaşım bozukluğu gibi ciddi sorunlara neden olabilir.
En Sık Nerelerde Görülür?
Periferik arter anevrizmaları, vücudun çeşitli bölgelerinde ortaya çıkabilir. En sık görüldüğü damarlar şunlardır:
- Popliteal arter (diz arkasındaki damar) – En sık görülen periferik anevrizmadır.
- Femoral arter (kasık bölgesindeki damar)
- İliak arter (leğen kemiği bölgesindeki damar)
- Karotis arter (boyun damarı)
- Brakiyal arter (kol damarı)
- Subklavyen arter (köprücük kemiği altındaki damar)
Neden Oluşur?
Periferik anevrizmaların oluşmasında etkili olan başlıca nedenler şunlardır:
- Ateroskleroz (damar sertliği ve kireçlenmesi)
- Hipertansiyon (yüksek tansiyon)
- Sigara kullanımı
- Ailede anevrizma öyküsü
- Travma veya damara alınan darbeler
- Enfeksiyonlar veya damar iltihapları (nadir)
Bazı bireylerde ise hiçbir risk faktörü olmadan da anevrizma gelişebilir.
Belirtiler Nelerdir?
Periferik arter anevrizmaları çoğu zaman belirti vermez. Ancak bazı durumlarda şu şikâyetler görülebilir:
Kitle hissi: Diz arkası veya kasık gibi yüzeyel damarlarda anevrizma büyüdükçe dışarıdan fark edilebilir.
Nabız alınan şişlik: Özellikle popliteal arter anevrizmalarında parmakla bastırınca nabız alınabilen bir kitle hissedilir.
Soğukluk veya morarma: Anevrizma içinde oluşan pıhtı, bacak ya da kola giden kanı engeller. Bu durumda uzuvda ani soğuma, morarma, uyuşma olabilir.
Kanama: Nadir de olsa, anevrizma patlarsa iç kanamaya neden olabilir. Bu hayati bir durumdur.
Neden Tehlikelidir?
Her anevrizma patlayacak diye bir kural yoktur. Ancak bazı riskler taşır:
- Pıhtı oluşumu ve emboli: Anevrizma içinde kan akımı bozulabilir, pıhtı oluşup daha küçük damarlara giderek tıkanıklığa neden olabilir.
- Tromboz: Anevrizmanın tamamen pıhtıyla tıkanması sonucu ani damar tıkanıklığı oluşabilir.
- Patlama (rüptür): Ani iç kanamaya yol açar ve acil müdahale gerektirir.
- Komşu dokulara baskı: Büyük anevrizmalar sinir ya da kaslara baskı yaparak ağrı ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.
Tanı Nasıl Konur?
Erken tanı, komplikasyonları önlemenin en iyi yoludur. Tanı genellikle şu yöntemlerle konur:
- Fizik muayene: Yüzeyel damarlar üzerindeki nabızlı kitleler dikkat çekicidir.
- Doppler ultrasonografi: Damar yapısını ve anevrizmanın çapını gösterir.
- Bilgisayarlı tomografi (BT) anjiyografi: Ayrıntılı damar haritası çıkarılır.
- MR anjiyografi: Radyasyon içermeyen bir görüntüleme yöntemidir.
- Klasik anjiyografi: Hem tanı hem de tedavi planı için gerekebilir.
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi, anevrizmanın yerine, büyüklüğüne ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir.
1. İzlem (Takip):
Çapı küçük olan ve belirti vermeyen anevrizmalar belli aralıklarla takip edilebilir. Ancak büyüme hızı veya pıhtı belirtisi varsa müdahale gerekebilir.
2. Cerrahi Tedavi:
Klasik yöntemle anevrizma çıkarılır, yerine damarın kendi parçası (greft) ya da yapay damar yerleştirilir. Popliteal ve femoral arter anevrizmalarında yaygın bir yöntemdir.
3. Endovasküler (kapalı) yöntemler:
Uygun hastalarda, damarın içine stent-greft yerleştirilerek anevrizmanın içinden kan akımı sağlanır. Bu yöntem genellikle daha az invazivdir, iyileşme süresi daha kısadır.
Takip ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Her anevrizma tedavisi sonrası, yaşam boyu takip önemlidir. Özellikle şu konulara dikkat edilmelidir:
- Sigara kesinlikle bırakılmalı
- Tansiyon ve kolesterol kontrol altında tutulmalı
- Düzenli egzersiz yapılmalı, ama yüksek travmalı sporlardan kaçınılmalı
- Rutin ultrason kontrolleri ihmal edilmemeli
Sık Sorulan Sorular
àHer damar genişlemesi anevrizma mıdır?
Hayır. Gerçek anevrizmalarda damar tüm katmanlarıyla genişlemiştir. Bazı yalancı anevrizmalarda yalnızca dış kısım genişler.
à Anevrizma tedavi edilmeden bırakılır mı?
Belirli durumlarda evet, ancak büyüme riski varsa mutlaka izlenmeli veya tedavi edilmelidir.
à Tekrarlar mı?
Anevrizma aynı yerde tekrarlamayabilir ama başka damarlarda gelişebilir. Özellikle ailesel yatkınlığı olanlarda bu risk yüksektir.
àTedavi sonrası günlük hayata ne zaman dönülür?
Endovasküler (kapalı) yöntem sonrası genellikle birkaç gün içinde, cerrahi sonrası ise 1 hafta içinde dönüş mümkündür.
Özetle
Periferik arter anevrizmaları nadir görülen ancak ciddi sonuçlar doğurabilen damar hastalıklarıdır. Sessiz seyredebilirler, ancak erken tanı konulmadığında ani damar tıkanıklıkları, uzuv kaybı ya da kanama gibi hayati sorunlara yol açabilirler.
Risk grubunda olan bireylerin periyodik kontrollerini aksatmaması, belirtileri hafife almaması büyük önem taşır. Her zaman söylediğimiz gibi:
“Anevrizmalar sessiz büyür, ama sonuçları çok ses getirebilir.
Erken teşhis hayat kurtarır.”
Kalp ve Damar Cerrahisi (KVC)
