Deli Dana Hastalığı Nedir?
“Deli Dana Hastalığı” olarak bilinen Sığır Spongiform Ensefalopatisi (BSE), sığırların beyin ve sinir sistemini etkileyen ölümcül bir hastalıktır. Bu hastalığın sebebi, prion adı verilen anormal katlanmış proteinlerdir. Normal proteinlerden farklı şekilde şekil alan bu prionlar, beyin hücrelerini bozarak dokunun süngerimsi bir hâl almasına neden olur.
Deli Dana Hastalığı Nasıl Ortaya Çıkar ve Nasıl Bulaşır?
- Sığırlerde
Klasik BSE’nin en önemli nedeni, et-kemik unu denilen hayvansal yem katkılarıdır.
Hasta sığırların beyin veya omurilik dokularının bu unlara karışması, diğer sığırlara bulaşma riskini doğurur.
Prionlar olağanüstü dayanıklıdır; pişirme, kaynatma veya sıradan dezenfeksiyon işlemleriyle yok edilemezler.
- İnsanlara Bulaşma
İnsanlarda, bu hastalığın “varyant Creutzfeldt-Jakob Hastalığı (vCJD)” adı verilen formu görülebilir.
Bu durum, BSE’li sığırların riskli dokularını (beyin, omurilik, bademcik, dalak vb.) tüketmekle ilişkilendirilmiştir.
Çok nadir olsa da, kan yoluyla bulaşma olasılığı da teorik olarak mevcuttur.
Deli Dana Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
- Sığırlerde
- Davranış değişiklikleri, huzursuzluk veya saldırganlık
- Dengesiz yürüme, ayağa kalkmada güçlük
- Aşırı sese veya ışığa tepki
- Kilo kaybı, süt veriminde düşüş
- İnsanlarda (vCJD)
- Erken dönemde: Depresyon, kaygı, kişilik değişiklikleri
- Orta dönemde: Vücutta karıncalanma, uyuşma, denge bozukluğu
- İleri dönemde: Unutkanlık, istemsiz kas hareketleri ve demans (bunama)
Deli Dana Hastalığı Tanı ve Teşhisi Nasıl Konur?
BSE ve vCJD tanısı oldukça zordur.
Kesin teşhis, çoğunlukla otopsi sırasında beyin dokusunun mikroskop altında incelenmesiyle konulabilir.
Destekleyici testler arasında şunlar bulunur:
- MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme)
- EEG (Beyin dalgalarının ölçümü)
- Beyin-omurilik sıvısı analizi (14-3-3 proteini tespiti),
Deli Dana Hastalığında Türkiye ve Dünya Genelinde Durum
- Dünya
Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’ne (WOAH) göre klasik BSE vakaları günümüzde çok azalmıştır.
Modern yem yasakları ve sıkı denetimler sayesinde salgın riski büyük ölçüde kontrol altındadır.
- Türkiye
Türkiye, WOAH tarafından “ihmal edilebilir BSE riski” olan ülkeler arasında yer alır.
Yani, ülkemizde klasik BSE vakası bildirilmemiştir.
Alınan Önlemler:
- Et-kemik ununun yemlerde yasaklanması
- Riskli dokuların imha edilmesi
- Canlı hayvan ve et ürünlerinde ithalat kısıtlamaları
- Kesimhanelerde düzenli veteriner kontrolleri
Deli Dana Hastalığından Korunma Yolları
- Resmî denetimden geçmiş, güvenilir et ürünlerini tercih edin.
- Sakatat tüketirken özellikle beyin ve omurilik gibi dokulardan uzak durun.
- Yurtdışı seyahatlerinde, yüksek riskli bölgelerde gıda güvenliğine dikkat edin.
- Evcil hayvan mamalarının içeriğini de kontrol etmek faydalı olabilir.
Tedavi Durumu
Ne yazık ki hem hayvanlarda hem de insanlarda bilinen bir tedavi veya aşı yoktur.
Uygulanan tedaviler yalnızca semptomları hafifletmeyi ve hastanın konforunu artırmayı amaçlar.
Bilinçli Tüketici Olmanın Gücü
Deli dana hastalığı artık dünya genelinde büyük oranda kontrol altına alınmış bir hastalıktır.
Ancak korunma, hâlâ en etkili yöntemdir.
Gıda alışverişinde etiket okumak, denetimli ürünleri seçmek ve resmî kurumların uyarılarını takip etmek, hem bireysel hem de toplumsal sağlık için büyük önem taşır.
