Multiple Skleroz (MS) Hastalığı Nedir?
Multiple Skleroz (MS), beyni ve omuriliği (merkezi sinir sistemi) etkileyen bir otoimmün hastalıktır.
Beynimizin ve omuriliğimizin büyük bir kısmını miyelin ismi verilen örtü sarmaktatır. MS’te bağışıklık sistemi yanlışlıkla miyelin hücrelerine saldırır. Miyelin kılıfı hasarı, sinirlerin görme, duyu ve hareket gibi işlevleri yerine getirmek için vücuda gönderdiği mesajları (sinyalleri) kesintiye uğratır.
Multiple sklerozun dört klinik tipi vardır.
Klinik izole sendrom (CIS). Bu durumda MS’i düşündüren semptom gelişir, fakat MS tanı kriterlerini karşılanmadığı durumdur ve ileride MS oluşma riski taşımaktadır.
Nükseden-düzelen multiple skleroz (RRMS). Multipl sklerozun başlamasının en yaygın yolu budur; MS teşhisi konan kişilerin yaklaşık %85’inde bu tür görülür. MS, yeni veya eski semptomların alevlenmelerine (nüksler veya ataklar) neden olur. Bunu, semptomların stabilize olduğu veya ortadan kalktığı remisyon dönemleri izler.
Sekonder progresif multiple skleroz (SPMS). Çoğu durumda, Nükseden-düzelen multipl skleroz sonunda SPMS’ye ilerler. Multiple sklerozun sekonder progresif aşamasında sinir hasarı birikir ve semptomlar giderek kötüleşir. Bazı nüksler veya alevlenmeler yaşayanır ancak remisyon dönemlerinin (semptomların stabilize olduğu veya ortadan kalktığı dönemler) görülme olasılığı daha düşüktür.
Primer progresif multiple skleroz (PPMS). Bazı vakalarda, MS semptomları başlangıçtan itibaren yavaşça başlayıp zamanla kademeli olarak kötüleşebilir ve belirgin nüks veya remisyon dönemleri görülmeyebilir.
Klinik tiplerin belirlenmesi prognoz ve tedavi seçenekleri açısından önemlidir.
MS’in erken belirtileri ve semptomları şunlardır:
- Görme değişiklikleri (optik nörit, çift görme, görme kaybı)
- Kas güçsüzlüğü
- Uyuşma veya anormal hisler
- Yorgunluk, Sakarlık
- Baş dönmesi
- Mesane düzenlemesinde zorluk
- Denge ve koordinasyon kaybı
- Bilişsel işlevlerde zorluk (düşünme, hafıza, odaklanma, öğrenme ve yargılama)
- Ruh hali değişiklikleri
- Kas sertliği ve kas spazmları (titreme)
Bu belirtiler kişiden kişiye değişir ve şiddeti bir günden diğerine dalgalanabilir.
Multiple skleroz için risk faktörleri nelerdir?
MS herkesi etkileyebilir. 20-40 yaş aralığında olan, Kuzey Avrupa kökenliler ve kadınlar daha çok MS olma riski taşımaktadır.
Multiple skleroz nasıl teşhis edilir?
Hastalığı tam olarak belirlemek için tek bir tanı aracı mevcut değildir.
Resmi bir MS teşhisi almak zaman alabilir. Bunun nedeni, MS semptomlarının diğer yaygın rahatsızlıklara benzeyebilmesi veya bunlarla birlikte ortaya çıkabilmesidir. Resmi teşhisin gecikmesi can sıkıcı olabilse de, doğru teşhisi almak doktorun semptomları doğru bir şekilde tedavi etmesine yardımcı olur.
Hangi testler multiple sklerozu teşhis eder?
- Kan testleri ve idrar testleri
- Manyetik rezonans görüntüleme testi (MRG)
- Optik koherens tomografi (OCT) testi
- Lomber ponksiyon
- Uyarılmış potansiyel (EP) testi
MS Hastalığı Tedavisi:
MS tedavisi atak ve önleyici tedavi olarak uygulanır.
Atak yönetimi ilaçları. Şiddetli MS ataklarında kortikosteroidler (metilprednizolon gibi), bağışıklık sistemini baskılayarak iltihabı hızla azaltır. Bu ilaçlar, bir atak sonrası iyileşme süresini hızlandırabilir. Ayrıca sinir hücrelerini çevreleyen miyelin kılıfındaki hasarı da yavaşlatırlar. Şiddetli ataklar için diğer kısa süreli tedaviler arasında IV immünoglobulin tedavisi veya plazma değişimi bulunur.
Hastalığı modifiye eden tedaviler (DMT’ler). DMT’ler, nüks sıklığını azaltır, MS ilerlemesini yavaşlatır ve beyinde ve omuriliğinde yeni lezyonların oluşmasını engeller.
MS için yaygın hastalık modifiye edici tedaviler (DMT’ler) ve uygulama türleri şunlardır:
Cildinize enjeksiyonlar: Beta interferon, glatiramer asetat gibi ilaclar
Damar içine infüzyonlar (IV): Alemtuzumab, natalizumab, rituksimab, ocrelizumab veya ublituksimab
Ağızdan alınan ilaçlar (ağızdan alınan): Kladribin, dimetil fumarat, diroksimel fumarat, monometil fumarat, fingolimod, veya teriflunomid
Multiple skleroz, ömür boyu süren bir rahatsızlıktır. Ancak, mevcut tedavi seçenekleri semptomları yönetmede ve alevlenme sıklığını en aza indirmede oldukça etkilidir.
Multiple skleroz önlenebilir mi?
MS’i önlemenin bilinen bir yolu yoktur.
Multiple skleroz semptomlarının alevlenme riski nasıl azaltılır?
Hastalığı modifiye edici tedaviler, atak sayısını azaltmanın en etkili yoludur.
Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek de önemlidir.
- Sağlıklı beslenme
- Yeterli uyku almak
- Düzenli olarak fiziksel aktivitelere katılmak
- Tütün ürünleri kullanmamak
Uzm. Dr. Azamat Mirali
Nöroloji
