Doğum Kontrol İğnelerinde enjekte edilen kontraseptifler, uzun etkili hormon preparatı içeren korunma yöntemleridir. İçerdikleri hormon tipine göre sadece progesteron içeren enjekte edilen kontraseptifler ve kombine (östrojen ve progestin içeren) enjekte edilen kontraseptifler olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
KOMBİNE ENJEKTE EDİLEN KONTRASEPTİFLER ( AYLIK DOĞUM KONTROL İĞNELERİ )
Tanım:
Kombine enjekte edilen kontraseptifler, östrojen ve progesteron içerir. Bu nedenle, uygulama yolu farklı olmasına karşın, içerik olarak kombine doğum kontrol haplarına benzerler. Ayda bir uygulandığı için aylık enjekte edilen kontraseptifler de denmektedir.
Etki Mekanizması:
Ovülasyonun (yumurtlama) baskılanması, servikal mukusun (rahim ağzı sıvısı) kalınlaşması ve endometriyumun (rahim iç zarı) inaktif hale gelmesi ile gebelik oluşması engellenir.
Etkililik:
• Kombine enjekte edilen kontraseptifler gebelikten korumada çok etkilidir.
• Başarısızlık hızı yaklaşık %0.1-0.2 arasındadır.
Olumlu Yönleri:
• Son derece etkilidir.
• Uygulanması kolaydır.
• İleri yaştaki kadınlar (sigara içmiyorlarsa) da kullanabilir.
• Cinsel ilişki sürecinden bağımsızdır.
• Pelvik enfeksiyon ve over (yumurtalık) kanserine karşı koruyucu etkisi vardır.
• Bırakıldığı zaman fertilite (doğurganlık) geri döner.
• Bir sonraki iğneyi yaptırmak dışında akılda tutulması gereken hiçbir şey yoktur.
• Ektopik (dış) gebelikleri ve demir eksikliği anemisini önler.
• Kadın gebe kalmak istediğinde, kombine enjekte edilen kontraseptif kullanımını kesebilir ve hemen gebe kalabilir.
Kombine Doğum kontrol Haplarına Olan üstünlükleri:
İçerdiği östrojen doğal östrojendir. Kombine doğum kontrol haplarındaki östrojen ise sentetik bir steroiddir. Doğal östrojenlerin lipid (yağ) metabolizması ve kalp-damar sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır.
Uygulama yolu farklı olduğu için koruyucu etkisi 24 saatte başlar. Kombine doğum kontrol haplarında ise overler üzerindeki baskılayıcı etkinin başlaması için en az 7 günlük bir kullanım süresinin geçmiş olması gerekmektedir.
Kombine doğum kontrol hapı kullananlarda sık rastlanan bulantı, kusma gibi yakınmalar enderdir.
Karaciğer fonksiyonlarını olumsuz yönde etkilemediğinden, daha önce kombine doğum kontrol hapı kullanımı sırasında ya da gebelikte sarılık geçirenler bu yöntemi kullanabilir.
Kombine doğum kontrol haplarının koruyucu etkisinin pratikte daha düşük (%97) olmasına neden olan kullanıcı hataları (hap almanın unutulması), enjeksiyon yönteminde söz konusu olmadığı için koruyucu etki daha yüksektir (%99.9).
Doğurganlığın geri dönüşünde gecikme söz konusu değildir.
Sadece Progestin İçeren Enjekte Edilen Kontraseptiflere Olan Üstünlükleri:
Adet döngüleri daha düzenlidir.
Endometriyum (rahim iç zarı) üzerine olan baskılayıcı etkileri daha azdır.
Yan etkileri daha hafiftir.
Enjeksiyonlar ayda bir yapıldığından sağlık personeliyle daha sık görüşme olanağı sağlar.
Progestin dozu daha düşüktür.
Olumsuz Yönleri:
Kanama düzeninde aksamalara neden olabilir.
Bazı kadınlarda, kullanım bırakıldığında adet gecikebilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu yoktur.
Emziren anneler, doğumdan sonraki ilk 6 ayda kullanamaz.
Kilo artışına neden olabilir.
Olumsuz Yönleri:
Adet düzeninde aksama ilk 3 ay içerisinde daha sık görülür, adetlerin 3 aydan sonra normale dönmesi beklenir. Daha uzun sürek kanama durumlarında hasta doktora başvurmalıdır.
Amenore (adet görmeme) çok ender görülür. Bundan dolayı adet gecikmesi tanımlayan kadınlarda öncelikle gebelik olasılığı ekarte edilmelidir.
Baş ağrısı, migren atakları
Baş dönmesi
Halsizlik, yorgunluk
Vücut ağrıları
Memelerde gerginlik ve ağrı
Kilo artışı
Kullanım Koşulları
Kombine enjekte edilen kontraseptifleri tercih eden kadınlarda yöntemi ilk uygulama:
Adet gören kadınlar adetin ilk 7 günü içinde
Doğum sonrası dönemde :
Emziriyorsa, doğum sonrası 6. Aydan sonra
Emzirmiyorsa, doğum sonrası 3-4. haftada
Düşük sonrası hemen ya da ilk 7 gün içinde ilk enjeksiyon yapılmalıdır.
İlk enjeksiyondan sonraki adet kanaması, beklenen adet zamanından önce (enjeksiyondan 10-15 gün sonra) oluşacaktır.
Sonraki enjeksiyonlar kanamanın durumuna bakılmaksızın ilk enjeksiyondan 30 gün sonra uygulanmalıdır. İkinci ve sonraki enjeksiyonlar daha önceden saptanan enjeksiyon gününden 3 gün önce ya da 3 gün sonraki süre içinde uygulanabilir.
Kombine enjekte edilen kontraseptif kullanmaya engeli olmayan kadınlar gebelikten korunmayı istedikleri sürece yöntemi kullanabilirler. Belirli sürelerle enjek
Enjeksiyon Tekniği
Koldan ya da kalçadan kas içerisine derin olarak uygulanır. Enjeksiyon yüzeyel yapılırsa hızla emilmeyecek ve etkisini hemen gösteremeyecektir.
Enjeksiyondan sonra enjeksiyon yeri kesinlikle ovuşturulmamalıdır.
Kullanılmasında Sakınca Olmayan Durumlar
• 40 yaş altı olmak
• Obesite
• Hafif şiddette baş ağrıları
• Kadın hastalıkları ve doğum ile ilgili durumlar;
• Hiç doğum yapmamış olmak/Birden fazla doğum yapmış olmak
• Doğum sonrası (ilk 3 hafta geçtikten sonra ve emzirmiyorsa)
• Düşük sonrası
• Gebeliğe bağlı diyabet
• Servikal erozyon/ektropion (rahim ağzı yarası)
• Rahimde miyomu olanlar
• Endometriyum (rahim) kanseri
• Over (yumurtalık) kanseri
• İyi huylu over tümörleri (kistler)
• Mevcut ya da geçirilmiş rahim ve yumurtalık iltihabi hastalığı
• Geçirilmiş ektopik gebelik
• Endometriyozis
• Adet düzensizlikleri
• Dismenore (adet sancısı)
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• HIV pozitif ya da AIDS (kondom da kullanması önerilir)
• Meme hastalıkları;
• İyi huylu meme hastalıkları
• Ailede meme kanseri öyküsü
• Kalp ve damar sistemi ile ilgili durumlar varis
• Kronik hastalıklar;
• Viral hepatit taşıyıcılığı
• Tiroid hastalıkları
• Demir eksikliği anemisi
• Epilepsi
• Tüberküloz
• Sıtma
Kullanılmasında Sakınca Olmayan Durumlar
• Fokal nörolojik bulgular veren migren tipi baş ağrıları
• Gebelik
• Emziren annelerde doğum sonrası ilk 6 hafta
• Mevcut meme kanseri
• Kronik hastalıklar;
• Düzenli kan basıncı kontrolü yaptıramayan orta derecede hipertansiyon olguları (Kan basıncı 160/100-179/109)
• Şiddetli hipertansiyon (Kan basıncı>180/110)
• Damar tıkanıklığı (mevcut ya da geçirilmiş)
• Mevcut ya da geçirilmiş iskemik kalp hastalığı
• Beyin damarlarıyla ilgili hastalıklar
• Komplikasyonlu kalp kapağı hastalıkları
• Uzun süre hareketsiz kalmayı gerektiren büyük cerrahi müdahaleler
• Aktif viral hepatit
• Karaciğer tümörleri (iyi ya da kötü huylu)
Böbrek, göz ve sinir harabiyeti ile olan; 20 yılı aşkın süredir olan ya da damar harabiyeti ile seyreden şeker hastalığı
YALNIZ PROGESTİN İÇEREN ENJEKTE EDİLEN KONTRASEPTİFLER( 3 AYLIK DOĞUM KONTROL İĞNELERİ )
Tanım:
Bunlar başlangıçta endometriyozis, rahim kanseri, dismenore (ağrılı adet görme), hirsutizm (tüylenme) ve kanama düzensizliklerinin tedavisinde kullanılmış, 1960’larda kontraseptif olarak gündeme gelmiştir.
Etki Mekanizması:
Uzun süreli etki gösteren bu progestinler, ovülasyonu (yumurtlama) engeller, rahim ağzından spermin geçişini azaltan kalın bir sıvı oluştururlar.
Etkililik:
Geçici kontraseptif yöntemlerin en etkililerinden biridir. 100 kadın yılı için başarısızlık oranı %0.1’den azdır.
Olumlu Yönleri:
• Son derece etkilidir.
•Uygulanması kolaydır.
• İleri yaştaki kadınlar da kullanabilir.
• Cinsel ilişki sürecinden bağımsızdır.
• Pelvik enfeksiyona, rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucu etkisi vardır.
• Bırakıldığı zaman fertilite (doğurganlık) geri döner.
• Bir sonraki iğneyi yaptırmak dışında akılda tutulması gereken hiçbir şey yoktur.
• Dış gebelikleri ve demir eksikliği anemisini önler.
•Emziren anneler tarafından kullanıldığında emzirmeyi engellemez, süt miktarını artırabilir.
• Östrojen kullanımı açısından risk taşıyan kadınlarda güvenle kullanılabilir.
•Olumsuz Yönleri:
• Enjeksiyonlar için kliniğe gelmek gerekir.
• Adet düzensizliğine neden olabilir.
• Bazı kadınlarda, kullanım bırakıldığında adet gecikebilir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu yoktur.
• Kilo artışına neden olabilir.
Yan Etkiler:
• Adet düzeninde aksama; düzensiz adetler, adetler arasında lekelenme, amenore (adet görmeme)
• Baş ağrısı (doğum kontrol haplarında olduğundan çok daha az)
• Kilo alma (genelde 1-2 kilodan fazla olmaz)
• Memelerde gerginlik ve duyarlılık (doğum kontrol haplarında olduğundan daha az görülür)
• Mizaç değişikliği (sinirlilik gibi)
Kullanım Koşulları
Enjeksiyonlara, kadının gebe olmadığı bilinen herhangi bir zamanda başlanır.
İlk enjeksiyon mümkünse adetin ilk 7 gününde yapılmalıdır. Böylece, kadının gebe olmadığından emin olunur.
Kadın, adetin ilk 7 günü içindeyse ve kanaması devam ediyorsa ek yönteme gerek yoktur. Adetin ilk 7 günü içinde ancak kanaması bitmişse ya da enjeksiyona ilk 7 günden sonra başlanmışsa, bir hafta süreyle ek yöntem verilir.
Bir sonraki enjeksiyon 3 ay sonradır. Verilen randevu tarihinden sonra 2 haftaya kadar gecikme kabul edilebilir. Zorunlu hallerde, enjeksiyon randevu tarihinden en fazla 4 hafta önce yapılabilir.
Doğum sonrası enjeksiyon uygulamalarında zamanlama, kadının emzirip emzirmemesine göre değişmektedir.
Emziriyorsa, ilk enjeksiyon 6. Haftanın sonunda yapılmalıdır. Emziren kadın adet görmüyorsa ve bebeğini ek gıda vermeksizin tam olarak anne sütü ile besliyorsa, uygulama doğumdan 6 ay sonrasına kadar ertelenebilir.
Emzirmiyorsa, ilk enjeksiyon doğumdan 3-4 hafta sonra yapılabilir. İlk 4 haftadan sonraki uygulamalardan önce kadının gebe olmadığı belirlenmelidir.
Düşükten hemen sonra ya da ilk 7 gün içinde enjeksiyon yapılabilir.
Kadın gebe kalmak isterse enjeksiyonları keser, ancak hemen gebe kalması beklenmez.
Enjeksiyon Tekniği
Aylık iğnelerde olduğu gibi uygulanır.
Kullanılmasında Sakınca Olmayan Durumlar
• 16 ve üzeri yaş grubu
• Sigara içenler
• Obesite
• Hafif şiddette baş ağrıları
• Uzun süre hareketsiz kalmayı gerektiren büyük cerrahi müdahaleler
• Kadın hastalıkları ve doğum ile ilgili durumlar;
• Doğum sonrası (ilk 2 hafta geçtikten sonra ve emzirmiyorsa)
• Düşük sonrası
• Gebeliğe bağlı kolestaz/diyabet
• Servikal erozyon/ektropion (rahim ağzı yarası)
• Rahimde miyomu olanlar
• Endometriyum (rahim) kanseri
• Over (yumurtalık) kanseri
• İyi huylu over tümörleri (kistler)
• Mevcut ya da geçirilmiş rahim ve yumurtalık iltihabi hastalığı
• Geçirilmiş ektopik gebelik
• Endometriyozis
• Preeklampsi (gebelik tansiyonu) öyküsü olanlar
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• HIV pozitif ya da AIDS (kondom da kullanması önerilir)
• Meme hastalıkları;
• İyi huylu meme hastalıkları
• Ailede meme kanseri öyküsü
• Kalp ve damar sistemi ile ilgili durumlar;
• Tromboembolik bozukluklar (damar tıkanıklığı)
• Kalp kapağı hastalıkları
• Varis
• Yüzeyel tromboflebit (damar iltihabı)
• Kronik hastalıklar
•Safra kesesi hastalıkları
• Viral hepatit taşıyıcılığı
• Tiroid hastalıkları
• Talasemi ve orak hücreli anemi
• Demir eksikliği anemisi
• Epilepsi
• Tüberküloz
• Sıtma
• Enjeksiyon Tekniği Gebelik Tanı konmamış vajinal kanama Mevcut meme kanseri
